Er ligt best wel wat druk op onze kinderen.
We hebben het vaak zelf niet door omdat het onze manier van leven is geworden.
De prestatie- en de tijdsdruk is de voorbije 25 jaar stapsgewijs gestegen, dat we niet meer door hebben hoe groot die druk eigenlijk is.
Maar misschien kunnen we het feit dat steeds meer kinderen en volwassenen uitvallen als signaal nemen. En vooral zoeken naar een antwoord op de vraag: Hoe kunnen we daar iets aan veranderen?
Hoe kunnen we ons kind daarbij helpen?
Als een leerkracht onder druk staat omdat er zoveel administratie moet gebeuren en ze ook nog eens zoveel leerlingen moet meekrijgen in het verhaal van de doelstellingen die behaald moeten worden tegen het einde van het schooljaar, hoe ontspannen kan die dan voor de klas staan? We geven de druk die we zelf voelen overal door aan onze kinderen. Omdat wij moeten voldoen aan allerlei normen, verwachten we dat ook van onze kinderen.
Kinderen ervaren steeds meer stress. Ouders voelen veel meer stress. Vaak met ruzies tot gevolg. Ouders die zich machteloos voelen en kinderen die het gevoel hebben dat het nooit genoeg is. Waar gaat dit naartoe?
Om dit beter te begrijpen is het goed om meer zicht te krijgen op wat stress is en wat mogelijke oorzaken zijn van die stress.
Stress
Op zich is er niets mis met stress. Het is namelijk een natuurlijke reactie van ons lichaam op iets wat spanning veroorzaakt. Als er een kans is dat we pijn gaan lijden, fysiek, emotioneel of sociaal, dan reageert ons lichaam met stress.
Er komen stresshormonen vrij (o.a. adrenaline, noradrenaline en cortisol) en het lichaam maakt zich klaar om te vechten, te vluchten of te bevriezen.
Een stressreactie merk je aan de fysieke reacties: de bloeddruk stijgt, de hartslag versnelt, de ademhaling versnelt, er is een grotere zuurstofopname in het bloed, er gaat meer bloed naar het hart, de hersenen en de spieren, de spieren spannen zich aan, de spijsvertering vertraagt, je gaat zweten en het gevoel van pijn vermindert.
Ons systeem is zo gemaakt dat het eerder te snel gaat reageren op mogelijk gevaar dan te traag. Stress is eigenlijk een gezonde natuurlijke reactie op bedreigende situaties. Je bent alerter en het helpt je om goed te handelen in noodsituaties. En als het gevaar geweken is, dan komt het lichaam terug in rusttoestand. Althans, dat zou toch moeten…
Het probleem tegenwoordig is echter dat veel situaties als bedreigend worden ervaren, vaak psychisch. En we hebben te weinig ruimte om tot rust te komen.
Als dit lang blijft duren, kunnen we in een chronische stresstoestand komen.
En dat is ongezonde stress.
Het is vaak niet meer in balans. En dan wordt de draaglast groter dan de draagkracht.
Stressoren en symptomen van stress
De oorzaken van stress, oftewel de stressoren, zijn heel uiteenlopend.
Vaak staan we er niet bij stil welke situaties mogelijks tot stress kunnen leiden bij onze kinderen. We zijn zo gewoon om in deze snel veranderende wereld te leven en maar door te gaan, en staan er te weinig bij stil.
Ik zet mogelijke stressoren voor je kind hier onder op een rijtje.
Veranderingen zijn een belangrijke oorzaak van stress voor kinderen.
Denk maar aan: ziekte, verbouwingen, verhuis, wonen in twee huizen na scheiding van de ouders, nieuwe school, nieuwe club, nieuwe leerkracht, overlijden van een dierbare, verhuis van een vriendje,…
Veranderingen hebben vaak echt meer tijd nodig om te landen bij een kind dan we denken. Als een kind daarin te weinig erkenning krijgt, dan staat het er dus alleen voor met zijn emoties rond dit gebeuren. En dat kan nog voor meer stress zorgen. Veranderingen horen wel bij het leven, maar elk kind heeft zijn eigen tempo daarin om er aan te wennen.
De druk die op kinderen gelegd wordt is ook een belangrijke oorzaak van stress. Denk maar aan: te veel taken, prestatiedruk, tijdsdruk (vb. ochtend- of avondrush en hoe je praat tegen je kind tijdens deze momenten), doelstellingen moeten halen terwijl ze er nog niet klaar voor zijn (vb. leren lezen), verwachtingen, te weinig erkenning krijgen voor hun emoties en behoeften, moeten werken voor aandacht, straffen en belonen, geen ruimte voor eigen inbreng of creativiteit, geen ruimte voor vrij spelen, conflicten, schermgebruik,…
De grootste stressor voor kinderen is echter geen verbinding te voelen met mama of papa. Als de relatie met mama of papa veilig is, met anderen woorden als het kind zich verbonden voelt, dan is er rust. Als dat niet is, dan zoeken kinderen eigenlijk onbewust constant naar die connectie. Daarbij zijn er drie basisvragen die kinderen constant bezit houden:
- Word ik gezien?
- Word ik gehoord?
- Doe ik er toe?
Als stress chronisch wordt en als ons lichaam te weinig in een staat van rust komt, dan kan zich dat uiten in allerlei symptomen.
Fysiek kan een kind last krijgen van hoofdpijn, rugpijn, nekpijn, spijsverteringsproblemen, slaapproblemen, verminderde afweer waardoor het kind sneller ziek wordt.
Psychisch kan dit leiden tot prikkelbaarheid, angst, machteloosheid, verveling, piekeren, laag zelfbeeld, minder concentreren,…
Gedragsmatig zie je vaker uitbarstingen en woedeaanvallen, druk gedrag, zich terug trekken en afsluiten, huilen, problemen op school, problemen met vriendjes, eetproblemen, pesten,…
Te veel stress
Bij een teveel aan stress kan een kind eigenlijk niet meer kiezen hoe hij reageert. Zijn overlevingsbrein neemt het dan over. In een rusttoestand is je neo-cortex of ook wel het mensenbrein, actief en kan je creatief denken, zie je oplossingen en kan je redeneren. Daarom kan je niets uitleggen aan je kind op het moment dat hij in zijn emotie zit. Pas als de emotie gezakt is kan je een gesprek aangaan met je kind.
Als een systeem onder stress staat dan heeft je kind meer behoefte aan controle en voorspelbaarheid.
Als je kind in overlevingsmodus zit, dan is het geen tijd om te leren, geen tijd om te verbinden, geen tijd om te eten en te verteren, geen tijd voor zelfreflectie, geen tijd voor creativiteit en dromen.
Het is zo belangrijk dat stress en spanning ontladen kunnen worden en het lichaam terug in een rusttoestand kan komen.
Hoe kan je je kind helpen bij stress?
Zeven tips om je kind te helpen bij het ontladen van stress:
1. Bouw een warme band op met je kind.
Maak regelmatig connectie met je kind door mee te spelen, gesprekjes aan te gaan, je kind te ontvangen als hij thuis komt van school. Maak tijd om te luisteren.
2. Een vriendelijke en niet-bedreigende sfeer thuis.
Probeer de intentie van het kind te zien achter zijn gedrag of wat hij zegt. Maak ruimte voor begrip in plaats van irritatie. Achter wat je kind zegt of doet zit een emotie of een behoefte om gezien of gehoord te worden. Probeer straffen of dreigen met straf te vermijden. Dit geeft extra druk en stress voor kinderen.
3. Praat met je kind.
Probeer te achterhalen wat er leeft bij je kind. Benoem gevoelens en gedachten, ook die van jezelf. Benoemen van de dingen geeft vanzelf al verlichting, je geeft daarmee erkenning aan wat er is bij je kind.
4. Maak ruimte voor emoties. Accepteer de emoties.
Als je emoties gaat bestrijden of wil oplossen, dan versterken ze juist. Als je erg focust op de emotie en het feit dat die opgelost moet worden, dan leg je meer druk op dat gevoel en wordt het dus erger. Accepteer het gevoel van je kind. Als je ruimte maakt voor de emoties, dan blijf je in verbinding met je kind. Als je het gaat bestrijden, van verbreek je de verbinding. En geen verbinding met mama of papa geeft nog meer stress.
5. Minder focus op prestaties en resultaat, meer focus op inzet en goede intenties.
Het kind is meer dan zijn prestaties en zijn cijfers. Benoem andere kwaliteiten van het kind, het doorzettingsvermogen en de inzet. Accepteer zijn grens. Je kan je kind motiveren om het te proberen, maar niet pushen. Geef complimenten, maar niet overdreven. Meen wat je zegt. Omschrijf duidelijk wat je waardeert als je een compliment geeft.
6. Zie het potentieel in het kind. Laat voelen dat je vertrouwen hebt.
Als je laat voelen dat je vertrouwen hebt in het kind, dan versterkt dat het zelfbeeld. Dat raakt aan gezien worden, een basisbehoefte van elk kind.
7. Bouw ontspanning in, voorzie speeltijd.
Plan je agenda niet te vol of schrap af en toe iets uit de agenda!
Laat je kind vrij spelen. Spelen is dé manier om te verwerken, om te leren, om te integreren, om emoties te reguleren. Spelen bevordert het probleemoplossend vermogen. Spelen heeft geen doel. Kinderen kunnen hun grenzen ontdekken én verleggen. Het bevordert de ontwikkeling van het brein!
Heb je vragen naar aanleiding van het thema Stress bij Kinderen?
Als je voelt dat de druk in je gezin hoog is, en je ervaart veel stress, dan is het goed om je hierin te laten begeleiden.
Neem vrijblijvend contact met mij op voor een afspraak via deze link!
Warme groet,
Karin